Trong bối cảnh bạo lực gia tăng trong các cuộc đụng độ ở Jerusalem, âm thanh quen thuộc đã trở lại miền Nam Israel: Tiếng của rocket và tiếng nổ của các thiết bị đánh chặn Iron Dome (Vòm Sắt).
Kể từ khi bạo lực giữa Israel và quân Hamas bắt đầu leo thang hôm 10/5, hàng trăm quả tên lửa được bắn từ dải Gaza. Các cuộc đụng độ giữa hai bên giết chết ít nhất 5 người Israel và 35 người Palestine, theo các thống kê từ truyền thông.
Hôm 11/5, nhóm quân hồi giáo Hamas phóng loạt tên lửa vào Tel Aviv, thành phố lớn nhất Israel, nhằm đáp trả việc mà họ cho là tòa nhà cao tầng ở Gaza bị phá hủy bởi một cuộc không kích của Israel.
Trong các diễn biến bạo lực, hệ thống phòng thủ tên lửa “Vòm Sắt” (Iron Dome) là cái tên được nhắc đi nhắc lại.
Iron Dome là hệ thống như thế nào?
Iron Dome là một hệ thống phòng không do các công ty Israel Rafael Advanced Defense Systems và Israel Aerospace Industries phát triển, với sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ Mỹ.
Lần đầu tiên được đưa vào trang bị năm 2011, nó được thiết kế để ngăn chặn các loại tên lửa và pháo tầm ngắn, như những loại được bắn từ Gaza. Hai hệ thống riêng biệt, được gọi là David’s Sling và Arrow, được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa tầm trung và tầm xa, bao gồm máy bay, máy bay không người lái, pháo và tên lửa.
Iron Dome dựa vào hệ thống radar và phân tích để xác định liệu tên lửa bay tới có phải là mối đe dọa hay không. Nó chỉ bắn tên lửa đánh chặn nếu tên lửa bay tới có nguy cơ đâm vào khu vực đông dân cư hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng.
Mỗi đơn vị có một hệ thống dò tìm và theo dõi radar, một hệ thống điều khiển bắn và ba bệ phóng cho 20 tên lửa đánh chặn. Mỗi chiếc có phạm vi từ 4 đến 70 km.
Các tên lửa đánh chặn, được bắn thẳng đứng từ các đơn vị cơ động hoặc bãi phóng tĩnh, được thiết kế để kích nổ tên lửa đang bay tới trên không, tạo ra các vụ nổ trên bầu trời kèm theo còi cảnh báo, như trong các cuộc xung đột gần đây.
Nói với Israel Hayom trong tuần này, các quan chức quốc phòng cho biết phần cứng của hệ thống không thay đổi kể từ lần đầu tiên được triển khai, nhưng những thay đổi phần mềm đã giúp hệ thống hoạt động tốt hơn trong những năm qua.
Ông Moshe Patel từ bộ quốc phòng nói rằng Iron Dome có "khả năng chống lại tên lửa hành trình, máy bay không người lái và hơn thế nữa", bao gồm "các mối đe dọa thậm chí không tồn tại trên thực địa vào thời điểm này, nhưng có thể sẽ xuất hiện trong những tháng tới”.
Ông Moshe Patel cũng cho biết tính đến tháng 1, Iron Dome đã đánh chặn hơn 2.400 vật phóng trong suốt một thập kỷ qua. Ông nói với tờ Times of Israel rằng mỗi vụ phóng có giá gần 50.000 USD, đã "cứu sống hàng trăm người".
Nhưng một số nhà phê bình nói Iron Dome về cơ bản có thể kéo dài xung đột.
“Theo thời gian, Iron Dome có thể gây hại nhiều hơn là có lợi”, nhà khoa học chính trị Israel Yoav Fromer viết năm 2014. “Khả năng bảo vệ người Israel khỏi các cuộc tấn công tên lửa định kỳ của Iron Dome sẽ không xóa bỏ xung đột và sự bất mãn đã khiến họ bị tấn công".
Uy lực thực sự của Vòm Sắt?
Các quan chức Israel và các công ty quốc phòng nói rằng hệ thống này đã ngăn chặn hàng nghìn tên lửa và pháo tấn công mục tiêu của họ, với tỷ lệ thành công hơn 90%.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích quốc phòng đặt câu hỏi về những con số đó, cho rằng số liệu của Israel về tỷ lệ đánh chặn thành công là không đáng tin cậy và các nhóm bao gồm Hamas và Islamic Jihad đã thích nghi với hệ thống này.
“Không có hệ thống phòng thủ tên lửa nào là hoàn toàn đáng tin cậy, đặc biệt là khi phải chống lại các mối đe dọa đang phát triển”, Michael Armstrong, phó giáo sư tại Đại học Brock, người đã nghiên cứu về tính hiệu quả của hệ thống, đã viết trong một đánh giá năm 2019 cho National Interest.
Hôm 11/5, quân đội Israel lại cho biết 90% tên lửa bay tới không phận Israel đã bị Iron Dome phá hủy. Các quan chức quân sự cho biết khoảng 500 tên lửa đã được bắn từ Gaza kể từ khi bắt đầu xung đột.
Iron Dome đã thay đổi cuộc sống của nhiều người Israel trong các cuộc xung đột gần đây, cho phép cuộc sống ở các vùng phía Nam có một mức độ bình thường nhất định, nơi từng nằm dưới cái bóng nặng nề của các cuộc tấn công bằng tên lửa.
Những người ủng hộ hệ thống Vòm Sắt nói rằng nó đã giúp ngừng việc Israel gửi quân đến Gaza trong thời gian xảy ra xung đột, như họ đã từng làm trong năm 2008 và 2009.
Chi phí tương đối thấp của hệ thống - vì nó chỉ bắn vào các mối đe dọa đối với tính mạng con người hoặc cơ sở hạ tầng, nên cần ít thiết bị đánh chặn hơn - cũng khiến nó trở nên hấp dẫn đối với các chính phủ nước ngoài, bao gồm cả Mỹ.
Tuy nhiên, một số người Israel nói rằng chính phủ phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống và không bố trí đủ nguồn lực cho các hệ thống phòng thủ khác, bao gồm cả các hầm trú ẩn.
Guy Mann, một cư dân ở Ashkelon, nói: "Chúng tôi chỉ có thể dựa vào Iron Dome và may mắn".
Tên lửa đang được bắn từ Gaza sẽ đe dọa Iron Dome?
Chỉ trong một giờ vào chiều 11/5, hơn 200 quả tên lửa đã tấn công miền Nam Israel, bao gồm cả thành phố ven biển Ashkelon của Israel, ngay phía bắc Gaza, theo báo cáo của các phương tiện truyền thông. Hai cư dân của Ashkelon đã thiệt mạng và ba người khác phải nhập viện, các quan chức cho biết.
Hamas, hiện kiểm soát Gaza, bắt đầu sản xuất một tên lửa có tên Qassam vào khoảng năm 2001, trong đợt intifada thứ hai (nổi dậy chống lại việc Israel chiếm đóng Bờ Tây và Gaza). Đầu tiên, tên lửa có tầm bắn chỉ 3-4,5 km, nhưng ở các phiên bản sau, như Qassam 3, nó đã có tầm bắn lên khoảng 16 km.
Một số tên lửa khác, như loại tấn công Tel Aviv, có tầm bắn dài hơn rất nhiều. Quân đội Israel năm 2019 nói một quả tên lửa rơi xuống ngôi nhà ở Tel Aviv có tầm bắn 120 km.
Các tên lửa tầm ngắn cũng là một mối đe dọa vì Vòm Sắt ít hiệu quả hơn ở tầm bắn từ 4 km trở xuống, theo Michael Herzog, một tướng quân đội về hưu trong lực lượng Israel.
Mặc dù các vũ khí này thường thô sơ và thiếu hệ thống dẫn đường, nhưng số lượng và chi phí thấp của chúng là một lợi thế trước Iron Dome. Trong khi một quả tên lửa rocket có thể có giá chỉ khoảng vài trăm USD, thì mỗi tên lửa đánh chặn có giá khoảng 80.000 USD, theo báo chí Israel.
Phương Anh
(Nguồn: Washington Post, ABS-CBN)